स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नल कंट्रोल कसे कार्य करते?

स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नल कंट्रोल सिस्टम ही मशीन-टू-मशीन (M2M) कम्युनिकेशन तंत्रज्ञानावर आधारित आहे, जी IoT (Internet of Things), सेन्सर्स, आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) चा वापर करून ट्रॅफिक व्यवस्थापन सुधारते.

1. स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नलची कार्यपद्धती:

🔹 (1) डेटा संकलन (Traffic Data Collection):

ट्रॅफिक जंक्शनवर सेन्सर्स आणि कॅमेरे बसवले जातात, जे रिअल-टाइममध्ये वाहतुकीचा डेटा गोळा करतात.

वेगवेगळे सेन्सर्स:

CCTV कॅमेरे: ट्रॅफिक फ्लो आणि वाहनांची संख्या ओळखतात.

RFID आणि GPS: वाहनांची हालचाल ट्रॅक करतात (उदा. एम्ब्युलन्स किंवा व्हीआयपी वाहन).

प्रेशर/इंडक्टिव्ह लूप सेन्सर्स: रस्त्यावर वाहनांची संख्या आणि वजन मोजतात.

🔹 (2) डेटा ट्रान्समिशन आणि विश्लेषण (Data Processing & Decision Making):

गोळा केलेला डेटा स्थानिक PLC (Programmable Logic Controller) किंवा SCADA प्रणालीकडे पाठवला जातो. क्लाउड सर्व्हरवरील AI आणि मशीन लर्निंग अल्गोरिदम हा डेटा विश्लेषित करून वाहतुकीचा अंदाज लावतात. यावरून सिग्नल वेळेचे डायनॅमिक ऍडजस्टमेंट (Dynamic Signal Adjustment) होते. उदा. ज्या रस्त्यावर ट्रॅफिक जास्त आहे तिथे सिग्नल ग्रीन वेळ वाढवला जातो, आणि ट्रॅफिक कमी असलेल्या रस्त्यावर सिग्नल वेळ कमी केला जातो.

🔹 (3) ट्रॅफिक लाईट नियंत्रित करणे (Adaptive Signal Control):

स्मार्ट ट्रॅफिक कंट्रोल सिस्टम सिग्नलची वेळ रिअल-टाइम ट्रॅफिक परिस्थितीनुसार समायोजित (Adjust) करते. उदा. जर एका दिशेने जास्त ट्रॅफिक असेल, तर त्या बाजूचा ग्रीन लाईट वेळ जास्त ठेवला जातो, आणि इतर बाजूंना रेड सिग्नल जास्त वेळ दिला जातो.

🔹 (4) स्पेशल व्हेईकल प्रायोरिटी (Emergency Vehicle Priority):

जर एम्ब्युलन्स, फायर ब्रिगेड किंवा व्हीआयपी वाहन RFID/GPS ट्रॅकिंगद्वारे ओळखले गेले, तर त्या दिशेचा सिग्नल ग्रीन केला जातो आणि इतर बाजूचे वाहतूक थांबवली जाते. यामुळे महत्वाच्या वाहनांना अडथळा न येता प्रवास करता येतो.

🔹 (5) डेटा स्टोरेज आणि पुढील ट्रॅफिक अंदाज (Traffic Prediction & Monitoring):

ट्रॅफिक डेटा क्लाउड सर्व्हरवर साठवला जातो. AI आणि Big Data Analytics यांचा वापर करून ट्रॅफिक जॅम होण्यापूर्वीच योग्य निर्णय घेतला जातो. Google Maps किंवा इतर ट्रॅफिक ऍप्समध्ये लाईव्ह ट्रॅफिक अपडेट्स दिले जातात. 

2. स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नलचे फायदे: 🚗🚦

✅ वाहतूक कोंडी (Traffic Congestion) कमी होते.

✅ प्रदूषण नियंत्रण: वाहने कमी वेळ थांबत असल्याने इंधन बचत होते आणि प्रदूषण कमी होते.

✅ आपत्कालीन वाहनांना जलद मार्ग मिळतो (Emergency Vehicle Clearance).

✅ वाहतूक व्यवस्थापन अधिक कार्यक्षम होते.

✅ वाहनचालकांना रिअल-टाइम ट्रॅफिक अपडेट्स मिळतात.

3. स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नल वापरणाऱ्या शहरे आणि देश: 🌍

▶ भारत: दिल्ली, मुंबई, पुणे, बेंगळुरू येथे स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नल बसवण्यात आले आहेत.

▶ युरोप: जर्मनी, फ्रान्स येथे Adaptive Traffic Control वापरला जातो.

▶ अमेरिका: लॉस एंजेलिस आणि न्यूयॉर्क मध्ये AI-आधारित ट्रॅफिक कंट्रोल सिस्टम आहे.

4. निष्कर्ष:

स्मार्ट ट्रॅफिक सिग्नल ही IoT, सेन्सर्स, आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) वापरून तयार करण्यात आलेली आधुनिक प्रणाली आहे. ही प्रणाली वाहतूक सुरळीत करण्यासाठी आणि आपत्कालीन परिस्थितीत जलद प्रतिसाद देण्यासाठी मदत करते. यामुळे ट्रॅफिक जॅम, प्रदूषण आणि अपघात कमी होण्यास मदत होते.